برای بهبود کیفیت اسپرم چه کنیم

شاید شنیده باشید که کیفیت و تعداد اسپرم‌ها برای باردار شدن اهمیت دارد. اما اگر تنها یک اسپرم و یک تخمک برای باردار شدن کافیست، چرا بر تعداد و کیفیت اسپرم‌ها تاکید می‌شود؟

به طور خلاصه، هرچقدر تعداد و کیفیت اسپرم‌ها بیشتر باشد، شانس باردار شدن و لقاح بیشتر است. پس از رابطه جنسی و ورود اسپرم‌ها به سیستم تناسلی زنانه، هرچه تعداد و کیفیت اسپرم‌ها بالاتر باشد، شانس رسیدن آن‌ها به تخمک، و سپس لقاح و باردار شدن بیشتر می‌شود.

مایع منی طبیعی حاوی ۴۰ تا ۳۰۰ میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر است. اگر تعداد اسپرم‌ها بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون در هر میلی‌لیتر باشد، به آن الیگواسپرمی یا تعداد کم اسپرم می‌گویند. اگر اسپرم سالم باشد، بیست میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر ممکن است برای بارداری کافی باشد.

اسپرم سالم و باکیفیت تا حد زیادی به سبک زندگی و عادات فرد بستگی دارد. به‌علاوه روش‌های زیادی هم برای افزایش تعداد اسپرم‌ها، و بهبود کیفیت آن‌ها وجود دارد.

در این مطلب از وبسایت ایوان مارکت، به دلایل کیفیت پایین اسپرم، و روش‌های افزایش تعداد و کیفیت اسپرم‌ها بیشتر می‌پردازیم. باید توجه داشته باشید که قبل از این که به دنبال این باشید که چه قرصی برای کیفیت اسپرم خوب است، بهتر است روش‌های طبیعی و سنتی را امتحان کنید.

ویژگی‌های اسپرم سالم و باکیفیت چیست؟

سلامت اسپرم به عوامل متلفی از جمله تعداد اسپرم‌ها در هر میلی‌لیتر از مایع منی، حرکت اسپرم‌ها و ساختار اسپرم‌ها بستگی دارد:

• تعداد اسپرم‌ها. همان طور که گفتیم، در شرایط طبیعی، در هر میلی‌لیتر از مایع منی، باید حداقل ۱۵ تا ۲۰ میلیون اسپرم وجود داشته باشد. کاهش تعداد اسپرم‌ها می‌تواند باردار شدن را دشوار کند.
• حرکت اسپرم‌ها. اسپرم پس از ورود به سیستم تناسلی زنانه، برای رسیدن به تخمک، باید از دهانه رحم، رحم، و لوله‌های فالوپ عبور کند. اگر اسپرم تحرک طبیعی نداشته باشد، نمی‌تواند به تخمک برسد. برای باروری، باید حداقل ۴۰ درصد از اسپرم‌ها تحرک طبیعی داشته باشند.
• ساختار (مورفولوژی) اسپرم. اسپرم طبیعی دارای سرهای بیضی شکل، و دم‌هایی بلند است که با هماهنگی هم، باعث به حرکت درآمدن اسپرم می‌شوند. اهمیت شکل و مورفولوژی اسپرم‌ها در باروری، به اندازه تعداد و حرکت اسپرم‌ها نیست، اما هر چه تعداد اسپرم‌ها با شکل و ساختار طبیعی بیشتر باشد، کیفیت اسپرم برای بارداری هم بیشتر می‌شود.

دلایل کیفیت پایین اسپرم

فرایند تولید اسپرم بسیار پیچیده است و ارگان‌های زیادی در این فرایند نقش دارند. اشکال در هریک از این ارگان‌ها، می‌تواند باعث کاهش کیفیت و تعداد اسپرم‌ها شود. در ادامه به تعدادی از دلایل کیفیت پایین اسپرم اشاره می‌کنیم.

واریکوسل

واریکوسل، تورم سیاهرگ‌هایی است که خون بیضه‌ها را تخلیه می‌کنند. شایع‌ترین علت برگشت‌پذیر ناباروری در مردان واریکوسل است، زیرا ابتلا به آن باعث کاهش کیفیت و تعداد اسپرم‌ها می‌شود. علت واریکوسل ناشناخته است، اما برخی از پزشکان اشکال در تنظیم دمای بیضه‌ها را در ابتلا به آن موثر می‌دانند. کیفیت اسپرم بعد از عمل واریکوسل تا حد بسیار زیادی بهبود یافته و اغلب باعث حل شدن مشکل ناباروری فرد می‌شود.

عفونت

برخی از عفونت‌ها می‌توانند در تولید اسپرم یا سلامت اسپرم اختلال ایجاد کنند، یا باعث ایجاد بافت اسکار در بیضه‌ها شوند، که مانع از عبور اسپرم می‌شود. از این عفونت‌ها می‌توان التهاب اپیدیدیم (اپیدیدیمیت) یا التهاب بیضه‌ها (اورکیت) و برخی از عفونت‌های مقاربتی، از جمله سوزاک یا HIV را نام برد.

عدم تعادل هورمونی

هیپوتالاموس، هیپوفیز و بیضه‌ها هورمون‌هایی تولید می‌کنند، که برای تولید اسپرم ضروری هستند. تغییرات در این هورمون‌ها و همچنین سایر ارگان‌ها و غدد، مانند غده تیروئید و غده فوق کلیوی، ممکن است تولید اسپرم را مختل کند.

بیماری سلیاک

سلیاک یک اختلال گوارشی نادر، ناشی از حساسیت به گلوتن است. بیماری سلیاک می‌تواند باعث ناباروری مردان شود. در بیشتر موارد با اصلاح رژیم غذایی می‌توان این مشکل را در بیماران مبتلا به سلیاک حل کرد.

گرم شدن بیش از حد بیضه‌ها

دمای بالا تولید و عملکرد اسپرم را مختل می‌کند. استفاده مکرر از سونا یا جکوزی ممکن است به طور موقت تعداد اسپرم‌ها را کاهش دهد.

مصرف الکل

نوشیدن الکل می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد و باعث کاهش تولید اسپرم شود.

داروها

برخی از داروها به طور موقت باعث کاهش تعداد و کیفیت اسپرم‌ها می‌شوند. از این داروها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• برخی از آنتی بیوتیک‌ها
• ضد آندروژن‌ها
• ضد التهاب
• داروهای ضد روان پریشی
• مواد افیونی
• داروهای ضد افسردگی

اگر احساس می‌کنید مصرف دارو باعث کاهش کیفیت و تعداد اسپرم شده است، با پزشک خود در این رابطه مشورت کنید.

افسردگی، اضطراب و چاقی، از دیگر علل کاهش تعداد و کیفیت اسپرم‌ها هستند.

تشخیص کیفیت اسپرم

اولین قدم در تشخیص کیفیت پایین اسپرم‌ها، شرح و حال و معاینه فیزیکی دقیق است. پزشک از شما در رابطه با تکامل جنسی و علائم شما سؤال خواهد کرد، سپس پزشک اندام تناسلی شما را به دقت معاینه می‌کند. قدم بعدی در تشخیص کاهش تعداد و کیفیت اسپرم‌ها، آنالیز مایع منی است.

آزمایش کیفیت اسپرم چگونه است؟

می‌توان با بررسی مایع منی در زیر میکروسکوپ، تعداد و کیفیت اسپرم‌ها در مایع منی را مشخص کرد. اسپرم‌های جدید به طور مداوم در بیضه‌ها تولید می‌شوند، و حدود ۴۲ تا ۷۶ روز طول می‌کشد تا بالغ شوند. بنابراین، تجزیه و تحلیل مایع منی فعلی، شرایط شما را در سه ماه گذشته منعکس می‌کند، و هر تغییر مثبتی که در شرایط خود ایجاد کنید، تا چند ماه بعد مشخص نخواهد شد.

تراکم طبیعی اسپرم‌ها از ۱۵ میلیون تا بیش از ۲۰۰ میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر منی متغیر است. تعداد کم اسپرم، به معنای وجود کمتر از ۱۵ میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر مایع منی، یا کمتر از ۳۹ میلیون اسپرم در هر انزال، در آزمایش آنالیز منی است.

با کاهش تعداد اسپرم، توانایی باروری فرد کاهش می‌یابد. برخی از مردان اصلاً در منی خود اسپرم ندارند. این شرایط به عنوان آزواسپرمی شناخته می‌شود.

بسته به یافته‌های اولیه، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را درخواست کند.

تست کیفیت اسپرم در خانه

تست‌های خانگی کیفیت اسپرم، می‌توانند نتایج را در عرض چند دقیقه به شما بگویند. اساس کار این تست‌ها، یافتن پروتئینی است که فقط در سلول‌های اسپرم یافت می‌شود. اگر نتایج این تست تعداد کم اسپرم را نشان داد، باید برای تأیید آن، روش‌های آزمایشگاهی دقیق‌تری را انجام دهید.

تست‌های خانگی تنها تعداد اسپرم‌ها را اندازه می‌گیرند، و نمی‌توانند حرکت و شکل اسپرم‌ها که در باروری مهم هستند را بررسی کنند.

علائم کیفیت پایین اسپرم چیست؟

مهمترین علامت کیفیت پایین اسپرم، ناتوانی در باروری است. ممکن است فرد هیچ علامت دیگری به جز این نداشته باشد. گاهی با توجه به علت زمینه‌ای، ممکن است علائم دیگری در فرد ظاهر شوند:

• مشکلات عملکرد جنسی. برای مثال، میل جنسی کم یا مشکل در حفظ نعوظ (اختلال نعوظ)
• درد، تورم یا توده در ناحیه بیضه
• کاهش موهای زائد صورت یا بدن یا سایر علائم ناهنجاری‌های کروموزومی یا هورمونی

چگونه کیفیت اسپرم خود را بالا ببریم

راه‌های زیادی برای بهبود کیفیت اسپرم وجود دارد. بیشتر افراد می‌توانند با کمک گرفتن از این روش‌ها مشکلات باروری خود را برطرف کنند.

تغییرات سبک زندگی

• ورزش و خواب کافی داشته باشید: چندین مطالعه نشان داده‌اند که کاهش وزن و ورزش در افراد دارای اضافه وزن یا چاقی، می‌تواند منجر به بهبود کیفیت و افزایش تعداد اسپرم‌ها شود.
• سیگار را ترک کنید: در یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ مشخص شد که مصرف زیاد سیگار و مواد دخانی، باعث کاهش قابل توجه تعداد اسپرم‌ها می‌شود.
• از الکل و مواد مخدر دوری کنید: الکل، ماری‌جوانا و کوکائین باعث کاهش کیفیت اسپرم می‌شوند.
• مواجهه خود با آلاینده‌های محیطی و شغلی را محدود کنید: آلودگی هوا و برخی مواد شیمیایی، می‌توانند بر کیفیت اسپرم تأثیر منفی بگذارند. در یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ مشخص شد که افرادی که در مناطق صنعتی و آلوده زندگی می‌کنند، کیفیت اسپرم پایین‌تری دارند.

افزایش کیفیت اسپرم در طب سنتی

• شنبلیله: شنبلیله از دیرباز برای بهبود کیفیت اسپرم استفاده می‌شده است. شنبلیله حاوی ترکیباتی است که می‌توانند کیفیت و تعداد اسپرم‌ها را بالاتر ببرند.
• آشواگاندا (جینسینگ هندی) مصرف کنید: ترکیباتی که از عصاره جینسینگ هندی بدست می‌آید، مدت‌ها است که داروهایی که برای درمان اختلالات جنسی تولید می‌شوند، به کار می‌روند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ روی ۴۶ مرد، نشان داد، که ۹۰ روز مصرف آشواگاندا، می‌تواند تعداد اسپرم‌ها را ۱۶۷ درصد بیشتر کند.

برای افزایش کیفیت اسپرم چه بخوریم

مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها را مصرف کنید: آنتی‌اکسیدان‌ها، مولکول‌هایی هستند که با غیرفعال کردن ترکیباتی به نام رادیکال‌های آزاد، که باعث آسیب سلولی می‌شوند، از سلول‌ها محافظت می‌کنند. ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف در بدن نقش آنتی‌اکسیدانی دارند. تعدادی از مطالعات، مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها را با افزایش تعداد اسپرم مرتبط می‌دانند. برای افزایش تعداد اسپرم، باید مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C، بتاکاروتن و لوتئین را افزایش دهید.

• مواد غذایی غنی از اسیدهای چرب ضروری: اسیدهای چرب ضروری امگا ۳ و امگا ۶، در تکامل اسپرم نقش دارند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ نشان داد، که مصرف مکمل‌های حاوی امگا ۳، در افزایش تحرک و کیفیت اسپرم‌ها مؤثر هستند. ماهی، روغن‌های گیاهی و دانه‌ها، مواد غذایی غنی از امگا ۳ هستند.
• مصرف مواد غذایی حاوی فولات و روی: فولات و روی از مواد معدنی هستند، که در افزایش کیفیت اسپرم موثر هستند. گوشت، دانه‌ها، تخم مرغ و محصولات لبنی، غنی از زینک و فولات هستند.
• ویتامین D: محققان کاملاً مطمئن نیستند که چرا، اما سطح ویتامین D و کلسیم خون بر سلامت اسپرم تأثیر می‌گذارد. در یک مطالعه در سال ۲۰۱۹، محققان ارتباط قابل توجهی بین بهبود باروری در شرکت کنندگان مرد و سطح بالاتر ویتامین D در خون پیدا کردند.

برای افزایش کیفیت اسپرم باید از چه غذاهایی دوری کرد؟

علاوه‌بر دانستن این که برای بهبود کیفیت اسپرم چه بخوریم، باید بدانیم که چه مواد غذایی هم بر کیفیت اسپرم‌ها تاثیر منفی دارند:

• مصرف مواد غذایی حاوی استروژن‌های گیاهی، مانند سویا را محدود کنید: سویا و سایر مواد غذایی غنی از استروژن‌های گیاهی، بر عملکرد و تولید تستوسترون در بدن تأثیر منفی دارند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۹، بر روی ۱۳۱۹ مرد در چین نشان داد، که غلظت بالاتر استروژن گیاهی در مایع منی به معنای کیفیت پایین اسپرم است. بسیاری از محصولات کنسرو شده نیز سرشار از اشکال مصنوعی استروژن هستند. بر اساس یک منبع معتبر در سال ۲۰۱۹، بیسفنول A ترکیبی است که به گیرنده‌های استروژن در بدن متصل می شود و همچنین ممکن است بر باروری مردان پس از قرار گرفتن در معرض آن تأثیر بگذارد. بیسفول A در مواد غذایی مختلف، به‌خصوص مواد غذایی کنسروی یافت می‌شود.
• مصرف اسیدهای چرب ناسالم را کاهش دهید: یک مطالعه در سال ۲۰۱۴ در اسپانیا نشان داد، که مصرف اسیدهای چرب ترانس، باعث کاهش کیفیت اسپرم می‌شود.

توصیه‌هایی در رابطه با رژیم غذایی مناسب برای بهبود کیفیت اسپرم

یک مطالعه در سال ۲۰۱۶، موارد زیر را برای بهبود کیفیت اسپرم پیشنهاد کرد:

• دوری از مصرف زیاد گوشت و غذاهای فرآوری شده.
• مصرف بیشتر غذاهای غنی از اسیدهای چرب غیر اشباع
• خوردن میوه‌ها و سبزیجات
• کاهش مصرف اسیدهای چرب اشباع

باید بدانید که بهترین رژیم غذایی برای بهبود کیفیت اسپرم، رژیمی متعادل است که تمام نیازهای تغذیه‌ای بدن را تأمین می‌کند.

همچنین این مطالعه نشان داد که مصرف خربزه و طالبی، در بهبود کیفیت اسپرم اثر مثبتی دارد.

چه دارویی برای کیفیت اسپرم خوب است؟

اگر علت تعداد کم اسپرم یک مشکل زمینه‌ای جدی باشد، یا روش‌های بالا مشکل شما را حل نکنند، پزشک داروهایی را برای کمک به افزایش کیفیت اسپرم تجویز می‌کند:

• آنتی‌بیوتیک‌ها، در مواردی که عفونت عامل کاهش تعداد اسپرم‌ها است.
• آندروژن‌های اگزوژن که عملکردی مانند تستوسترون یا هورمون جنسی مردانه در بدن دارند.
• گنادوتروپین جفتی انسان، که در افزایش تعداد اسپرم موثر است.
• سروفن خوراکی، هر چند که استفاده از این دارو، در درمان ناباروری زنان شایع‌تر است.

جمع‌بندی

یکی از علل ناباروری در مردان، کیفیت پایین اسپرم است. کیفیت پایین اسپرم جنبه‌های گوناگونی دارد، از جمله تعداد اسپرم‌ها در مایع منی، تحرک اسپرم‌ها، و شکل و مورفولوژی اسپرم‌ها. دلایل زیادی می‌توانند عامل کاهش تعداد اسپرم‌ها باشد، از این علل می‌توان عوامل ژنتیکی و هورمونی، مصرف سیگار، سبک زندگی نادرست و چاقی را نام برد. در این مقاله از وبسایت ایوان مارکت شما را با کارهایی که می‌توانید برای افزایش کیفیت اسپرم انجام دهید، آشنا کردیم، و به اصلاحاتی که باید در تغذیه و سبک زندگی خود ایجاد کنید، و درمان‌هایی که طب سنتی پیشنهاد می‌کند، اشاره کردیم.